vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، دفاعیه دینی و سنتی در مقابل تحولات به ظاهر سکولار معاصر، برانگیزاننده این پرسش است که آیا نمی توان ظهور دین را به صورت مقدمه ای برای ورود به وضع مدنی در دوران مدرن تلقی کرد و از آن منصرف شد؟ و آیا اصالتا انسان مدرن خودکفا از سنت به معنای اعم آن نیست؟ و در غیر اینصورت پس چرا ادیان در عرصه رویارویی عملی و مدنی با دنیای جدید فرومانده اند؟

پاسخ به دو پرسش اول معطوف به مباحث بنیادی شکل گیری لیبرالیسم و دنیای جدید است که با توجه به تحقیقاتی که در سه دهه اخیر صورت گرفته می توان مدعی شد که در لیبرالیسم سنتی دین و تجدد در هم آمیخته اند. اما پاسخ به سؤال سوم همان است که این اثر همانند بسیاری دیگر از تألیفات در حوزه سیاست اسلامی دنبال می کند.

با این مقدمه مؤلفین اثر حاضر به قصد فهم عدالت در دو بخش فقهی و کلامی وکاربردی – تطبیقی در هفت فصل به کالبدشکافی این مفهوم پرداختند.

بخش اول: مباحث فقهی و کلامی

بخش اول (از فصول اول تا سوم) شامل یک گذار تاریخی در مفهوم عدالت است که با سیره نبوی(ص) و نظریه تعدیل گری امام خمینی(ره) آغاز و پایان می یابد.

فصل اول: ابعاد نظری عدالت نبوی(ص) / دکتر علی اکبر علیخانی

نویسنده در این فصل به چیستی عدالت پرداخته است که جز به شناخت، مراتب عدالت، و نقطه آغاز و عزیمت آن میسر نمی شود. در این مقاله مفروض مؤلف آن است که ما مقوله ای به نام عدالت سیاسی داریم که خود شاخص هایی دارد که صرفاً با درنظر گرفتن آن شاخص ها می توان به عدالت در عرصه سیاست دست یافت. مؤلف در این پژوهش میانه روی و کارآمدی را دو دستاورد و غایت معطوف به عدالت معرفی می کند که با حصول آن می توان توأمان در دنیا و آخرت به خوشبختی و سعادت رسید.

فصل دوم: عدالت از دیدگاه امام علی(ع) / دکتر جلال درخشه

نویسنده با این فرض که پرسش از عدالت یکی از پرسشهای پایدار و در عین حال پیچیده تفکر سیاسی بشر است، به چیستی عدالت و امر عادلانه پرداخته است. وی عدالت را مقوله ای فراتاریخی و مسئله پایانی ادیان الهی و به ویژه اندیشه سیاسی مطرح می کند و سعی دارد که تمرکز بر مفهوم عدالت از دیدگاه امیرالمؤمنین علی(ع) به عنوان تنها امام معصومی که به امر حکومت پرداخته است، به این چالش پرمناقشه پاسخ گفته و با ورود در سیره این امام(ع) به بیان این مفهوم بپردازد.

مؤلف در این مقاله ضمن طرح اخلاق سیاسی و سیاست اخلاقی، اخلاق اسلامی را متن اصلی سیاست تعریف می کند و ضمن ارائه یک شرح نسبتاً کلان، با توجه به سیره علوی و روایات و نامه های موجود از سنت علوی، این مدعا را که پیش فرض عدالت، اخلاق است، به بحث گذاشته است.

فصل سوم: عدالت به مثابه تعدیل، درآمدی بر نظریه امام خمینی(ره) در باب عدالت ملی و بین المللی / دکتر اصغر افتخاری

مولف در جستجوی منطق درونی عدالت در نظریه و عمل است تا اینکه میزان عدالت را در دو سطح ملی و بین المللی در آراء و سیره امام خمینی(ره) معنی کند و با این مفروض که سیاستهای مبتنی بر سطح ملی با سطح بین المللی متفاوت است. چیستی عدالت را در یافتن یک نقطه تعامل مورد پرسش قرار می دهد و در تلاش است که ضمن ارائه شاخصهای ملی و بین المللی عدالت، ساختار تحلیلی نوینی را با تکیه بر نظریه امام خمینی(ره) بازسازی کند.

بخش دوم:مباحث کاربردی -  تطبیقی

بخش دوم (از فصول چهارم تا هفتم) نیز مسائل کاربردی و تطبیقی عدالت با توجه به موضوع عدالت به بحث گذاشته شده است.

فصل چهارم: نوستالژی عدالت و شهر عدل در فلسفه سیاسی غرب و گفتمان مسیحی / دکتر فرشاد شریعت

نویسنده بر آن است تا در بررسی تعاملات دو حوزه دینی و دنیوی در سه دوره تاریخی قبل از مسیح، دوره کلیسا و جدی را نشان دهد که اساساً فرض جدایی دین از مذهب در اندیشه سیاسی غرب امری غیرواقعی و تخیلی است و تعامل امر دینی و امر سیاسی همواره در دولتهای قدیم، مسیحی و جدید، مسئله ای ضروری و غیرقابل تفکیک بوده است.

در این مقاله مؤلف در تلاش است که نشان دهد که اندیشه غربی در تعامل دین و سیاست و تعریف حوزه های کشمکش میان این دو، بیش از آنکه به سکولاریسم دینی مرتبط باشد، مربوط به سکولاریسم سیاسی است. این مقاله سعی کرده است تا ضمن بازخوانی متکی بر خرد و فرزانگی خدایان حتی قبل از مسیح نیز این تعامل به گونه ای متکی بر خرد و فرزانگی خدایان گام برداشته است؛ ضرورتی که به نظر می رسد به عنوان جزء لایتجزای زندگی اجتماعی بشر مفروض گرفته می شود.

فصل پنجم: مقایسه مفهوم عدل در اسلام و مسیحیت با تکیه بر اراء آگوستین / دکتر سیدمحمدرضا احمدی طباطبائی

فصل پنجم نیز در همین راستا با عنوان «مقایسه مفهوم عدل در اسلام و مسیحیت با تکیه بر اراء آگوستین» نشان می دهد که عدل در هر دو دین مسیحیت و اسلام جایگاهی مبنایی و محوری دارد. در این مقاله نویسنده با تلاش عمیق و تمرکز بر سیره و آراء آگوستین، این فرضیه را پیش روی خوانندگان قرار می دهد که آیا با توجه با قرابت آراء آگوستین و اسلام در مفهوم عدل نمی توان مدعی حکمی عام از این تشابه در اسلام و مسیحیت شد؟

فصل ششم: جایگاه عدالت در روابط بین الملل / دکتر محمدحسن خانی

مولف به دنبال این بحث است که آیا اساساً عدالت در عرصه بین المللی مفهوم معنادار است یا خیر؟ در این مقاله مؤلف با این مدعا که تلاش برای عدالت بین المللی تقریباً ناکام است بر آن است تا با استناد به دو سند مهم بین المللی یعنی میثاق جامعه ملل و منشور ملل با بررسی ابعاد گوناگون مسئله، رابطه میان عدالت، قدرت و امنیت در روابط بین الملل را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و ناکامی مورد بحث را در حوزه های نظری نیز آزمون کند.

فصل هفتم: فراز و فرود گفتمان عدالت در دولتهای جمهوری اسلامی ایران / دکتر غلامرضا خواجه سروری

این فصل با عنوان «فراز و فرود گفتمان عدالت در دولتهای جمهوری اسلامی ایران» ضمن تعریف و معنای عدالت در اسلام و تشیع بر این باور است عدالت به عنوان یک اصل بنیادین نظام جمهوری اسلامی محسوب می شود و بر این اساس نیز مدعی است که قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز بر محور عدالت تبین شده است.

مؤلف در این مقاله نشان داده است که هر چند اولویت و اهمیت این آرمان محوری انقلاب در طول سال های انقلاب دستخوش تغییر و نوسان گردیده است اما از آنجا که مفهوم شیعی عدالت جوهره اصلی انقلاب ایران را بنا کرده است، هیچ یک از دولت های ایران آن را نادیده نگرفته اند.

اثر حاضر به اهتمام دکتر فرشاد شریعت توسط انتشارات دانشگاه امام صادق(علیه السلام) به زیور طبع آراسته گردید./601/229/ح